top of page

Իմաստույթ

aramhayr

Միավորենք այս երկու քերականական միջոցներով` թեքումով (հերթագայություն եւ կցում) ու բառային միավորների հարադրությամբ, իմաստի արտահայտումը մի հասկացության տակ եւ անվանենք այն իմաստույթ: Օգտվելով այս հասկացությունից` կ’խոսենք իմաստույթի` մի լեզվի թեքույթների բազմության մի այլ լեզվի թեքույթների բազմությանը համապատասխանության (կամ արտապատկերման) մասին` առանց մանրամասելու թե հարացույցը համադրական է, թե վերլուծական: Նույն լեզվի սահմաններում կ’խոսենք իմաստույթի ձեւերի հոմանիշության մասին, այլ ոչ թե թեքույթի համադրական կամ վերլուծական արտահայտման մասին: Օրինակ` տուփում եւ տուփի մեջ թեքույթները կ’դիտարկենք որպես տուփ իմաստույթի ներգոյականի հոմանիշ ձեւեր, որոնցից առաջինը բուն հայերեն ներգոյական հոլովաձեւ է, իսկ երկրորդը` հայերեն Սեռական հոլովաձեւի եւ մեջ կապի հարադրություն: Մի այլ օրինակ է վազեցնել - վազել տալ պարզ եւ բաղադրյալ բայերի միջոցով արտահայտված պատճառականությունը: Սրանք վազել իմաստույթի պատճառական հոմանիշներն են:

Եթե իմաստույթը խոսքի մասի համարժեք համարենք եւ հարացույցը դիտարկենք որպես իմաստույթների թեքման ցուցակներ (տախտակներ), ապա մի լեզվի հարացուցային ձեւերի արտապատկերումը ավելի պարզ կ’դառնա: Հոլովման կամ խոնարհման ձեւը կ’դառնա բառախմբի (իմաստույթի), այլ ոչ թե բառաձեւի տարբերակ:

Սակայն այս պարզեցումը չի լուծում իմաստույթի որեւէ մի հարացույցով` հոլովումով կամ խոնարհումով թեքվելու խնդիրը: Մի լեզվում իմաստույթը կարող է միայն հոլովվել, իսկ մյուսում` ե՛ւ հոլովել, ե՛ւ խոնարհվել: «Կան լեզուներ, որոնցում ժամանակային նշագրումը կատարվում է բայերից տարբերվող ձեւերի վրա: Այդպիսի նշագրում Ճապոներենում կարող ստանալ ածականը, օրինակ` shiroi – սպիտակ, shirokatta – սպիտակ էր, shirokute – սպիտակ լինել, ևն: Պոտավատոմիում [անգլերեն` Potawatomi կամ Pottawatomie, հյուսիս-ամերիկյան Միլուոկի եւ Վիսկոնսին, ինչպես նաեւ հարավային Օնթարիո նահանգների տեղաբնակ Ալգոնքուին ժողովրդի լեզու] անցյալ ժամանակի վերջավորությունը, որը հատուկ է բայերին, կարող է դրվել գոյականների վրա`

/nkašatəs/ ես երջանիկ եմ

/nkəšatsəpən / ես միառժամանակ երջանիկ էի

/nos`/ հայրս

/nosp`ən/ մահացած հայրս

/nčiman/ նավակս

/nčimanpən/ նախկին (կորցրած, գողացված) նավակս

(ըստ [Hoc1958::238]) [Cry2010::96]:


Այս օրինակների համաձայն անվանական ձեւերը կարող են ստանալ բայական կարգերին հատուկ մասնիկներ: Սա նշանակում է, որ մի լեզվի տեքստային իմաստույթի արտապատկերումը այլ լեզվի հոմանիշ իմաստույթի միշտ չէ, որ մնում է նույն խոսքի մասի սահմաններում:

--

[Cry2010] D.Crystal. The Cambridge Encyclopedia of the English Language, 3 edition. Cambridge University Press, 2010

[Hoc1958] C.F.Hockett. A course in modern linguistics. Macmilllan, NY, 1958

 
 
 

Recent Posts

See All

Լեզվական էվոլյուցիա

Տեսություն Լեզվաբանությանը առնչվող հերթական մի հատոր կարդալու ժամանակ պահանջ զգացի մեկ անգամ եւս անդրադառնալու լեզու, խոսք, մշակութային...

Commentaires


bottom of page