Гуманитарные цифровые технологии

Ներածություն

Երբ 2022 վերջերին միտք առաջացավ հայկական Թվանշային Հումանիտար Գիտություններին կամ Տեխնոլոգիաներին (ԹՀԳ, ԹՀՏ) նվիրված կայք ստեղծել, հիմնական նպատակներից էր ստեղծել հայերենով գիտելիքները մի աղբյուր (շտեմարան), որը ա) կուրվագծի ԹՀԳ ոլորտը եւ նպատակները, եւ բ) կամփոփի հայկական ԹՀԳ/ԹՀՏ վիճակն ու անելիքները: Այն դիտարկվում էր, որպես ԹՀԳ զարգացումների եւ նվաճումների քննարկման պլատֆորմ, որի արտահանումը, արտադրանքը կլիներ ԹՀԳ ուսումնական ծրագրերի մշակում, գիտահետազոտական աշխատանքների ուղղորդում ու սատարում, եւ արդյունքները [դասա]գրքերի, հոդվածների, բլոգերի, վիդեոների, ինտերնետային ինտերակտիվ կիրառումների, ևն տեսքով հրապարակումը:

Կայքի ամենաառաջին գրված էջերում` Թվանշային հումանիտար գիտություններ եւ Հումանիտար տեխնոլոգիաների կայքէջեր (որից հետագայում դուրս հանվեցին Լեզվաբանություն, ԱԲ, եւ ՀԹՏ  եւ Բնական խոսքի մշակում էջերը) ուրվագծվեցին ԹՀԳ ոլորտի սահմանները եւ արդի վիճակը: Ենթադրվում էր, այս երկու էջերը բավական տեղեկություն են պարունակում, որպեսզի բանավեճեր եւ քննարկումներ առաջացնեն բնագավառի զարգացման հեռանկարների եւ հնարավորությունները մասին եւ հետաքրքրություն կառաջացնեն Բնական խոսքի ընդհանրական ներկայացման հիման վրա (կամ, այլ, օրինակ` Համընդհանուր Կախվածություններով )  բնական լեզվի կոմպյուտերային մոդել կառուցելու շուրջը: Այդ մոդելը նախատեսված էր որպես Բնական խոսքի ընդհանրական ներկայացման մի տարբերակի մասին գիրքում ուրվագծված Լեզվաբանի Աշխատանոց կիրառման (application) գիտական եւ տեխնոլոգիական հիմք: Վերջինս հնարավորություն կտա լեզվաբաններին լեզուն ուսումնասիրել (նաեւ դասավանդել) հաշվողական գիտությունների եւ կոմպյուտերային տեխնոլոգիաների միջոցներով, ճիշտ այնպես, ինչպես ֆիզիկոսներն են օգտվում ՄՀԲ-ն կամ JWST-ն իրենց խնդիրների համար: 

Կայքի նպատակն է նաեւ ԹՀԳ ուսումնասիրությունների եւ ուսանման համար ռեսուրսների մի կառուցվածք` Հաշվողական լեզվաբանության միջբուհական կենտրոն ստեղծելը, որտեղ, հիմնվելով լեզվի եւ լեզվաբանության ժամանակակից ընկալման հենքի վրա (տե՛ս Ի՞նչ է լեզուն  էջերը Կայքի քարտեզում ստորեւ, #4) ուսանողները եւ գիտնականները, աշխատելով  Լեզվաբանի Աշխատանոց-ի եւ բնալեզվական մոդելի բարելավվման վրա կգրեն ուսանողական կամ գիտական թեզեր, հոդվածներ, ձեռնարկներ, եւ հենց  Լեզվաբանի Աշխատանոց​-ի օգնությամբ կկատարեն հետազոտություններ, ուսումնասիրություններ: ՀՀ-ում պետք է կգտնվեն 10-15 երիտասարդներ, որոնք հակված են մտածել  մաթեմատիկորեն լեզվաբանության եւ լեզվաբանորեն մաթեմատիկայի մասին: Այդ երիտասարդներին (եւ հասուն անձանց նմանապես) կայքի մասին տեղյակ պահեք` խնդրեք, որ այցելեն:

Կայքի նորությունների մասին անդամները ամիսը մեկ նամակ են ստանում:

Հավելյալ բացատրություններ

Ի՞նչ է լեզուն խորագրի տակ (տե՛ս ներքեւում, Կայքի քարտեզի #4) ամփոփված էջերից Դեպի լեզվի զարգացման կենսաբանական տեսություն  էջն ամենակարեվորն է: Ովքեր պատրաստ են ռացիոնալ, բանական (այլ ոչ թե էմոցիոնալ, զգայական) լեզվաբանությամբ զբաղվել պետք է դա կարդան:

Հայոց ՀԹՏ իրացումներ էջում (տես #1.4 ստորեւ) փորձ է կատարված նկարագրել հայկական ԹՀԳ արդի վիճակը եւ պարզաբանել «կոթողային» եւ «ճարտարագիտական» ստեղծածոների տարբերությունը: Այստեղ նաեւ առաջարկվում է գիտատեխնիկական գրանտերի (կամ բարեգործական գումարների)  հատկացման այնպիսի սխեմա, որով գումարները կբաշխվեն ոչ միայն «լավ խնդրողների» շրջանակում, այլ նաեւ «լավ կատարողների», լավ, օգտակար ծրագրեր, հոդվածներ, գրքեր գրողների մեջ:

Ներկայումս մեզ հայտնի են կայքի քարտեզի #1.4 կետում թվարկված տպագիր տեքստի (գրավոր խոսք)  կամ ձայնային (բանավոր խոսք) պատկերից պարզ տեքստ ստացող ծրագրեր: Այդպիսի տեքստերը կարելի հաջորդիվ վերլուծել (պիտակավորել) եւ սրբագրել, ինչպես նաեւ թարգմանել ~200 լեզվով:

Ինչո՞ւ ե Գյոդելի թեորեմները ոչ թե «Սուտասանի պարադոքսի» մասին, այլ «այս նախադասությունը սուտ է» նախադասության: Իմաստային պարադոքսներ էջում մի բացատրություն է տրվում: Բացի այդ այստեղ օգտագործվում է ճշգրտված եզրաբանություն` իմաստ – նշանակություն (այլ ոչ թե իմաստի փոխարեն հաճախ բովանդակություն եւ նշանակության փոխարեն իմաստ գործածումը, ինչպես արված է Բնական խոսքի ընդհանրական ներկայացման մի տարբերակի մասին գիրքում), եւ սրանով ավելի ցայտուն է դարձվում Ֆրեգեի իմաստի եւ նշանակության տարբերակումը:

======================================================================================

Կայքի քարտեզը - Site Map

Էջեր [հիմնականում] հայերենով

1. Թվային հումանիտար գիտություններ

   1. Հումանիտար տեխնոլոգիաների կայքէջեր

   2. Լեզվաբանություն, ԱԲ, եւ ՀԹՏ

   3. Բնական խոսքի մշակում

   4. Հայոց ՀԹՏ իրացումներ

      • ՆԱՅԻՐԻ բառարաններ

      • Armenian Parser - (Հայերենի վերլուծիչ)

      • OCR Data Pipeline  (Գրանշանների Օպտիկական Ճանաչման` ԳՈՃ, Տեղեկատար)

      • User's Guide to OCR Data Pipeline (ԳՈՃ Տեղեկատար գործածողի ուղեցույց)

      • Բնագրի վերածումը մուտքային տվյալների

      • Armenian Speech-to-Text WebApplication (Հայերեն խոսքի վերածումը տեքստի)

      • Translation processor (Թարգմանող ծրագիր)

   5. Կորպուսային լեզվաբանություն 

2. Բնական լեզուների մոդելավորում

   1. Բնական խոսքի ընդհանրական ներկայացման մի տարբերակի մասին

      1. ** Չհրապարակված հատվածներ

   2. Խոսքի նկարագրությունը Համընդհանուր Կախվածություններով

3. Լեզվաբանի Աշխատանոց​​

   1. Գանձարան

      1. Հ.Աճառյան. ՀԱԲ. ՅԱՌԱՋԱԲԱՆ

      2. ՆԱՅԻՐԻ բառարաններ

   2. Կորպուսների կառուցում

      1. Կորպուսային լեզվաբանություն. Ներածություն

      2. Կորպուսային Լեզվաբանություն

      3. Corpus linguistics (ԱԲ)

      4. Tree banks usage in linguistics (ԱԲ)

      5. User's Guide to OCR Data Pipeline (ԳՈՃ Տեղեկատար գործածողի ուղեցույց)

      6. Armenian Speech-to-Text WebApplication (Հայերեն խոսքի վերածումը տեքստի)

      7. Բնագրի վերածումը մուտքային տվյալների

      8. Armenian Parser (Հայերենի վերլուծիչ)

4. Ի՞նչ է լեզուն

   1. What is language? (Что такое язык?)

   2. Reviewing the Thought-Based Linguistics (Գրախոսական` 

   3. Դեպի լեզվի զարգացման կենսաբանական տեսություն 

   4. Lեզվական էվոլյուցիա​

5. Հաշվողական լեզվաբանության միջբուհական կենտրոն

6. Իմաստային պարադոքսներ​

​

Էջեր անգլերենով - Pages in English

1. Մեքենայի ուսանում (ՄՈւ) եւ Արհեստական բանականություն (ԱԲ)

   1. Interviewing ChatGPT

      1. Language basics

      2. Natural Language Processing (NLP)

      3. Corpus linguistics

      4. Armenian Corpora and morphology test  

2. Reviewing the Thought-Based Linguistics

3. What is language?

4. On Syntactic Structure Representation

   1. Running the Armenian Parser - Linux command line Eastern Armenian Parser (spellcheck, tagging)

5. Character set standardization

   1. Armenian Characters set review

   2. Transliteration-Library of Congress-Armenian

6. DH technologies for Armenian

   • Armenian Parser

   • OCR Data Pipeline

   • User's Guide to OCR Data Pipeline

   • Administering Text Processors

   • Armenian Speech-to-Text WebApplication

   • Translation processor

 

Էջեր ռուսերենով - Страницы на русском

1. Что такое язык?